Pirinç Değirmencileri Derneği Başkanı Birol Kocaman:
“Ülkemizde pirinç sektörünün gelişiminin sürmesi için pirinç sanayisinin gelişmesine önem verilmelidir”
Dünyada önemi gittikçe artan pirinç üretimi bakımından ülkemiz potansiyeli fazla olan ülkelerin başında gelmektedir.
2023 yılında ülkemizde çeltik ekim alanı 1milyon 100 bin dekar olup, 820 bin ton ürün alınacağı tahmin edilmektedir.
Son yıllarda çeltik tarımında yaşanan teknolojik gelişmelerle birlikte birim alandan alınan verim ülkemizde 782 kg/da olup dünya ortalamasının (460 kg/da) iki katına yaklaşmıştır. Ülkemiz birim alandan elde edilen verim bakımından yıllara göre değişmekle birlikte ilk 5 içerisinde yer almaktadır.
Ülkemizde pirinç tüketimi ise yıllar itibarıyla artmış olup, 2023 yılında 920 bin ton olacağı tahmin edilmektedir. Ülkemizde pirinçte kendine yeterlilik oranı yüzde 80 civarında beklenmektedir.
2023 yılının eylül ayı sonu itibariyle pirinç ve çeltikte genel ve özel dış ticaret sistemi verileri aşağıdaki gibidir.
Ülkemizde pirinç üretimi yıllar itibarıyla artış gösterirken, küresel pirinç piyasasının son 20 yılın en büyük arz açığıyla karşı karşıya olduğu tahmin edilmektedir. Çin'den ABD'ye ve Avrupa Birliği'ne (AB) kadar pirinç üretimi düşmekte ve dünya çapında 3,5 milyardan fazla insan için özellikle de dünya pirincinin yüzde 90'ını tüketen Asya-Pasifik'te fiyatlar yükselmektedir.
Fitch Solutions'a göre, küresel pirinç pazarı yirmi yılın en büyük açığını 2023 yılında kaydedecek. Analistler dünyanın en çok yetiştirilen tahıllarından biri için bu büyüklükte bir açığın büyük ithalatçılara zarar vereceğini söylüyorlar. Fitch Solutions'ın emtia analist yorumlarında, “Küresel düzeyde, küresel pirinç açığının en belirgin etkisi, on yılın en yüksek pirinç fiyatları olmuştur ve hala da öyledir” deniliyor. Pirinç fiyatlarının 2024 yılına kadar cari yüksek seviyelerde kalmasını bekleyen Fitch Solutions, yılbaşından bu yana ortalama pirinç fiyatının 17,30 dolar/cwt olduğunu ve 2024'te fiyatın ancak 14,50 dolar/cwt seviyesine gerileyeceğini öngördü. (Centumweight) Cwt, pirinç gibi belirli mallar için bir ölçü birimidir. Yüz ağırlık (cwt olarak kısaltılır), belirli emtia alım satım sözleşmelerinde kullanılan standart bir ağırlık veya kütle birimidir. Rapora göre, küresel pirinç arz açığının 2022-2023 sezonunda 8,7 milyon ton olacağı öngörülmektedir. Bunun, 2003-2004 sezonundan bu yana görülen en büyük açık olacağı tahmin edilmektedir. En son 2003-2004 sezonunda 18,6 milyon ton açık ortaya çıkmıştır.
Ülkemizde pirinç sektörünün gelişiminin devam edebilmesi için önemli hususlardan biri de pirinç sanayisinin gelişmesi konusuna önem verilmesidir.
Pirinç sektöründe hasat sezonundan önce hammadde, mamul madde ve yan ürün ayrımı yapılmadan gümrük vergisi oranı sıfır olarak uygulanmaktadır. Oysa çeltik, pirinç ve kırık pirinçte sıfır oranında gümrük vergisi uygulamasının sanayimiz için çok kötü sonuç verdiği açıkça ortadadır. Pirincin çeltikten fazla ithalatı yapılmaktadır. Bu yüzden ülkede kalması gereken yan sanayinin yarattığı katma değerin tamamı kaybedilmektedir. Kabukların kullanıldığı demir çelik sanayi, enerji üretim tesisleri, tavukçuluk sektörüne ilaveten pirinç kırığı ve kepeğinin kullanıldığı yem sanayi, pirinç unu işlenmiş gıda sanayisinin hammadde kaybına uğradığı göz önünde bulundurulmalıdır. Tüm bunlar dikkate alındığında hammadde yani çeltik ithalatının öncelikli olması gerekiyor. Ülkemiz çeltik işleme sanayinde elde edilen yan sanayi ürünleri (kırık pirinç, kepek ve kabuk) soframızda gıda olarak, yem sanayisinde ve tavuk çiftliklerinde kullanılmaktadır.
Çeltik ve pirinç ithalatında gümrük vergisi Cumhurbaşkanlığı Kararı ile 31 Ağustos 2023’e kadar sıfırlanmış ve 1 Eylül’den itibaren çeltik ithalatındaki gümrük vergisi yüzde 34'e, pirinçte yüzde 45'e ve kahverengi pirinçte ise yüzde 36'ya çıkarılmıştır.
Üreticiler ve uzmanlar, gümrük vergisinin 31 Ağustos’a kadar sıfır olarak uygulanmasının çok yanlış olduğunu nisan ayı sonunda verginin normal seviyeye çıkarılması gerektiğini savunuyorlar. Hasada 15 gün kala gümrük vergisinin artırılmasının hiçbir hükmü olmadığını belirten üreticiler, o tarihe kadar çok miktarda ithalat yapıldığı için üreticinin ürününe talebin azaldığı ve fiyatların düşürüldüğünü ifade etmektedir.
Dolayısıyla sanayinin dış rekabet koşullarıyla çalışması istihdamı artırmak ve enflasyonla mücadele için; Gümrük vergilerinin Çeltikte yüzde 0, Kargo Pirinçte yüzde 5, Pirinçte yüzde 15 oranında uygulanması daha uygun olacaktır. Çeltik ithalatı ile yan ürünlerinde ülkemizde değerlendirilmesinde ekonomik bir kazanç olacaktır.
Ayrıca sektörde tüm ürünlerde ihracat yasağı olması nedeniyle sektörün sanayi grubu çalışamaz haldedir. Bu nedenle mamul ve yan mamul ürünlerin ihracat yasağının kaldırılarak, kaliteli pirincimizin yüksek fiyatla satılması ve düşük fiyatla normal kalite pirinç ithalatı ile iç piyasa tüketim ihtiyacı karşılanırken, daha fazla döviz kazanımı olacaktır.
Ülkemizde pirinç üretiminin ana maddesi çeltik üretimi çok önemlidir. Bu bakımdan çeltik üretimindeki artışı ve üretim sorunlarının çözümü sağlanmalıdır.
Çeltik tarımını ve üretimini etkileyen en önemli unsur su kaynaklarının yetersizliğidir. Yapılan çalışmalarda çeltik tarımına uygun alanların haritası oluşturulmuş ve potansiyel alanlar belirlenmiştir.
Ülke ihtiyacını karşılayacak çeltik üretimine yeterli ve elverişli alan olmakla birlikte yukarıda da belirtildiği üzere sulama suyu sınırlayıcı faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.
Su kaynaklarının daha etkin kullanımı için damla sulama yöntemi ile çeltik yetiştiriciliği üzerine araştırmalar yürütülmektedir. Çiftçilerimiz tarafından bu yöntemle üretim yapılmaya başlanmış ve olumlu sonuçlar alınmıştır. Damla sulama uygulaması sulama suyunun daha az kullanılması nedeniyle tava sulama yöntemine göre daha avantajlıdır. Bununla birlikte damla sulama yönteminde yabancı ot kontrolü daha güçtür.