15 Temmuz darbe girişiminin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında toplanan Milli Güvenlik Kurulu’nun tavsiyesiyle Bakanlar Kurulu tarafından 3 ay süreyle yurt genelinde OHAL uygulanması kararı alındı. Karar, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından televizyon ekranlarından açıklandı.
OHAL’in sıkıyönetimden en önemli farkı, sıkıyönetim halinde yetki sıkıyönetim komutanlarına yani askere geçerken, OHAL ile her vali, olağanüstü hal valisi haline geliyor ve yetkileri artıyor.
OHAL Nedir?
Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu Kararı ile uygulamaya konulabilen OHAL Kanunu ile; tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım, Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması durumlarını içeren olağanüstü hallerde uygulanacak hükümler belirleniyor.
Kanun, vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile olağanüstü hallerin her türü için ayrı ayrı geçerli olmak üzere, temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya nasıl durdurulacağına, halin gerektirdiği tedbirlerin nasıl ve ne suretle alınacağına, kamu hizmeti görevlilerine ne gibi yetkiler verileceğine, görevlilerin durumlarında ne gibi değişiklikler yapılacağına ve olağanüstü yönetim usullerine ilişkin hükümleri kapsıyor.
OHAL Süresi
Yurdun tamamı veya bir ya da birkaç bölgesinde altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebiliyor.
Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete'de yayımlanarak, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onayına sunuluyor. Nitekim Erdoğan’ın açıklamasının ardından “Anayasanın 120 nci Maddesi ile 2935 Sayılı Olağanüstü Hal Kanununun 3 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (b) Bendine Göre, Ülke Genelinde 21/7/2016 Perşembe Günü Saat 01.00’dan İtibaren Doksan Gün Süreyle Olağanüstü Hal İlan Edilmesi Hakkında Karar, Resmi Gazete’de yayımlandı.
Olağanüstü Hal, Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, uzatılabiliyor.
OHAL uygulamaları
OHAL’in hükümete sağladığı en büyük imkan, hükümete tasarı ve teklifler yerine Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisini vermesi.
Hükümetin sevkettiği tasarılar ile milletvekillerinin verdiği yasa teklifleri, Meclis’te komisyonlardan başlamak üzere yasama süreci sonunda kabul edilirken, KHK’lar Resmi Gazete’de yayımlandıktan sonra aynı gün TBMM’nin onayına sunulacak. İktidarın yeterli çoğunluğu olduğu için çıkartılacak KHK’ların kabulünde herhangi bir sorun yaşanmayacak.
Valilerin yetkisi arttı
Olağanüstü hal ilanı ile valiler daha geniş yetkiler ile donatılıyor. Valiler, genel güvenlik, asayiş ve kamu düzenini korumak, şiddet olaylarının yaygınlaşmasını önlemek amacıyla OHAL Kanunu kapsamında şu tedbirleri de alabilecek:
Bir ilin tamamında veya bir bölümünde sokağa çıkmak sınırlanabilecek ya da yasaklanabilecek. Bu belli saatler arasında da olabilecek.
Belli yer ve saatlerde kişilerin dolaşmaları, toplanmaları ya da bir bölgede araçların seyirleri yasaklanabilecek.
Kişilerin üstü, araçları ve eşyaları aranabilecek, bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlara el konulacak.
Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belgesi taşımak zorunlu olacak. OHAL tüm yurtta ilan edildiği için herkesin kimliği yanında olacak.
Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basımı, çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtımı yasaklanabilecek veya izne bağlanabilecek. basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbua toplatılabilecek.
Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayım denetlenecek, gerektiğinde kayıt altına alınarak yasaklanabilecek.
Hassas olarak nitelendirilen kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırılabilecek.
Her türden sahne oyunları ve filmler, gerektiğinde durdurulup, yasaklanabilecek.
Ruhsatlı da olsa her türden silah ve mermilerin taşınması ve nakli yasaklanabilecek.
Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişi yasaklanabilecek, bu kişiler bölge dışına çıkartılabilecek.
Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşleri yasaklanabilecek, ertelenebilecek, izne bağlanabilecek. Bunların yapılma yer ve zamanına valilik tarafından karar verilebilecek.
İşçinin isteği, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller, sağlık sebepleri, normal emeklilik ve belirli süresinin bitişi nedeniyle hizmet aktinin sona ermesi veya feshi dışında kalan hallerde işçi çıkartmaları işverenin de durumu dikkate alınarak üç aylık süreyi aşmamak kaydıyla izne bağlanabilecek veya ertelenebilecek.
Derneklerin faaliyetleri; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurulabilecek.
Olağanüstü hal döneminde genel kapsamlı yükümlülükler için her çeşit yayın araçlarıyla ilanen, gerektiğinde belirli yükümlülükler için ilgililere yazılı olarak ve acil hallerde daha sonra yazı ile teyit edilmek üzere sözlü olarak duyuru yapılabilecek. Duyurunun ardından yükümlülerin, yükümlülük konusu para, taşınır ve taşınmaz mallarını verilen süre içinde ve istenilen şekilde görevlilere teslim etmek, çalışma yükümlülüğüne tabi tutulmuşlarsa belirtilen gün ve saatte iş başında hazır bulunmak zorunda olacaklar.
Teslim alınan veya kullanılan mallarla yaptırılan çalışmalara karşılık ilgililere birer belge verilecek, yükümlülerin bu belgelerle ilgili makamlara başvurmaları üzerine alınan mallar veya yaptırılan çalışmaların bedeli, kirası, ücreti veya tazminatının mahalli rayice veya satış fiyatına göre Olağanüstü Hal Kurulu veya bürolarınca tespit ve takdir olunarak ödenecek.